Bu fiilin tam karşılığı benzemek olarak verilebilir. Belki nüansı da vardır.
Kelime, Ordu'nun Çatalpınar ilçesinde bugün hâlâ kullanılıyor. Özelikle 50 ve üzeri yaştaki kimselerden bu kelimeyi nadiren de olsa duyuyorum. İlgimi çektiği ve TDK'nın sözlüklerinde bizdeki karşılığını bulamadığım için kelimeyi bir not düşmek üzere burada yazmak istedim. (Belki derin bir araştırmayla başka kaynaklarda bizdeki karşılığı da bulunabilir.)
TDK'nın sözlüklerinde "us" kelimesi genelde isim şeklinde karşımıza çıkar. Kelime sözlüklerde akıl ve fikir gibi anlamlarda görülüyor. Maraş ve Denizli yörelerinde ise "Sessiz, yavaş yavaş, sessizlik, özenli" gibi anlamlarda kullanılıyor. Kelime Bilecik'te de "yarar, çıkar" ve Rize'de ise "üst" anlamlarında karşımıza çıkıyor. Etimoloji Sözlüğünde ise kelimenin anlamı "akıl" olarak verilmiş. Kelime, Ordu'daki anlamıyla TDK'nın sözlüklerinde yer almıyor. Dolayısıyla bu anlamın sözlüklere ilave edilmesi gerekir.
Usmak fiilini amcam Cezmi Şen (d. 1960) fındık topladığımız bahçeyi diğer bir bahçeyle kıyaslayarak "Burayı oraya usma!" şeklinde kullandı. Bu kullanımda bir şeyi bir şeye benzetme anlamı olduğu açık fakat benzetmenin içinde bir karşılaştırma anlamı olduğu da ortada. Bazen bu kelime "Bir şeyi bir şeye ustum!" şeklinde de söylenir. Fakat bu kullanımda da benzeyen ve benzetilen arasında bir uygunluk olmadığı anlamı vardır. Dolayısıyla benzetme işinin uygunsuzluğu hissettirilir.
"Usmak" fiilinin başka kaynaklarda olup olmadığına dâir detaylı bir araştırma yapmadım. Herhalde bu anlamıyla pek bilinmeyen bir kelimedir. Kelimenin bu anlamıyla TDK'nın Derleme Sözlüğü'ne dâhil edilmesi gerekmektedir.
