Anadolu'da birçok yerde yüksek ve tenha tepelerde, dağlarda ve zirvelerde erenlere ait mezarların, makamların ve yatırların olduğu görülür. Kısa bir araştırmayla bununla ilgili birçok kaynağa ve mezara ulaşmak mümkündür. Anadolu'da tarihte bir kültür ve irfan merkezi olarak öne çıkan Bolu, bunun için müstesna bir öneme sahiptir. Bolu'nun özelikle yaylalarında Erenler, Dedeler gibi adlarla anılan mevkilerin varlığı dikkatimizi çekmektedir. Bolu'nun güzel ilçesi Dörtdivan özellikle bu açıdan büyük önem arz eder. Biz bu yazıda kısaca, Bolu'nun Dörtdivan ilçesi özelinde konuya bakmak istiyoruz.
Bolu'nun Dörtdivan ilçesinden olduğunu tahmin ve nihayet tespit ettiğimiz Âşık Ahmed-i Dîvânî'nin yetmiş altı adet şiirine şerh yazan Bolulu Mustafa bin İsmail bu şerhin bir yerinde şöyle der: "Ehl-i sünnet mezhebine göre, gerek zamânın gerek mahallin eşrefi ve efdali vardır. İnsanın eşrefi olduğu gibi Hak teâlâ hazretinin velî kulları şerefli yerlerde şerefli zamanları fevt etmezler. Hattâ ekseri dağlarda ölürler. Merkadleri hâlâ dağlarda vardur. Anları ziyaret içün, yâhud erenler murâdına çogunca dağlarda erdüklerinden dervîşân, seyyâhân dağlarda gezer." (Bolulu Mustafa bin İsmail, Sefîne Şerhi Metn-i Sefîne-i Ahmed-i Dîvânî Şerh-i Defîne-i Emced-i Nev-cüvânî", Hazırlayan Ramazan Sarıçiçek, Ankara 2014, s. 139.)
Buna göre bazı Hak dostları muratlarına daha çok yalnız kalabildikleri dağların zirvelerinde erdikleri için buraları mekân ve makam edinmişlerdir. Bolu'nun Dörtdivan ilçesi bize bunun için gerekli bazı örnekler sunabilmektir. Mezarda orada yatan zatın Horasan erenlerinden olduğu kayıtlı olan ve eskiden yağmur duasına çıkılan Kırklar Makamı böyle yerlerden birisidir. Kırklar hazretlerine ait olan mezar Dörtdivan'ın en yüksek yerlerinden birindedir. Ayrıca bu mevkiide eskiden kırk tane olduğu söylenen, günümüzde birkaç tane kalan göze bulunmaktadır. Hâlâ insanlar, özellikle psikolojik rahatsızlığı olanlar burayı ziyaret etmektedir.
Dörtdivan'da yüksek yerlerde bulanan mezarlardan biri de ilçede menkıbeleri de anlatılan Himmet Dede'ye ait türbedir. Dörtdivan'ı çok hâkim bir konumda gören bu yer buranın en yüksek yerlerinden birisidir. Himmet Dede türbesinin yakınlarında halkın Uzun Dedeler veya Söbü Dedeler diye andığı iki uzun ve taşlarla örülü mezarlar vardır. Halk arasında bunlarla ilgili de rivayetler anlatılmaktadır. Eskiden Himmet Dede'yi ziyaret edenler bu mezarları da görmeden ve ziyaret etmeden gitmezlermiş. Uzun Dedeler, Aşağıdüğer köyünün hemen üzerinde yer alır.
Dörtdivan'da özellikle yaylalardaki Eren, Dede veya Erenler diye anılan mevkilerin varlığı dikkat çeker. Bunların bir kısmı ören dediğimiz eski yerleşim yerlerinden kalmış olabilir. Bu yerlerin bazılarında mezar da bulunmaktadır ve buralardan ağaç kesmek kesinlikle yasaktır. Kesenin başına bazı şeyler geleceğine inanılır. Bu sebepten Erenler veya Dedeler diye anılan mevkilerde çok yaşlı çam ağaçları vardır. Dörtdivan'ın Karapınar Yaylası ile Sümme Yaylası'nda bu türden ağaçlara rastlanır. Dörtdivan'ın diğer yaylalarında da bu adla anılan yerlerin çok olduğu görülmektedir.
Dolayısıyla buralarda yer alan mezarlar Türklüğün bu yerlerdeki mührü olabileceği gibi bunlar daha önceki devirlerden de kalmış olabilir. Fakat bu kısa yazıda söz konusu ettiğimiz örnekler bile erenlerin yaylaları, dağları ve yüksek yerleri mekân tuttuğunu göstermektedir. Bazılarının mezarlarının burada olması Bolulu Mustafa bin İsmail'in söylediği gibi bu yerleri onların mekanın şereflisi olarak görmeleriyle ilgili olmalıdır. Zaten Bolu ve onun güzel ilçesi Dörtdivan bu konuda bize birçok örnek sunmaktadır.
