Genel Bakış
Lomber dar kanal (lomber spinal stenoz), bel omurlarındaki kanalın daralmasıyla sinirlerin sıkışmasına yol açan, yaşla birlikte artan bir durumdur. Klasik tablo nettir: yürürken veya ayakta dururken bacaklarda ağrı–uyuşma–karıncalanma artar, öne eğilince veya oturunca belirgin rahatlama olur. Eski öğreti bugün de geçerlidir: sinire saygı duy, iltihabı ve ödemi kontrol et, yüklenmeyi akıllıca yönet.
Kimlerde ve Neden Görülür?
İleri yaş, disk dejenerasyonu, faset eklem büyümesi ve ligamentumflavum kalınlaşması en sık nedenlerdir. Doğuştan dar kanal, skolyoz, spondilolistezis (omur kayması), ağır iş ve uzun süreli ayakta kalma riski artırır. Kilo fazlalığı ve hareketsiz yaşam kanalı doğrudan daraltmasa da şikâyetleri büyütür.
Belirtiler: Ne Normal, Ne Alarm?
Kısa mesafede bacaklara inen ağrı ve dolgunluk hissi (nörojenik kladikasyon) temel bulgudur. Uyuşma, güçsüzlük, merdiven inip çıkmada zorlanma ve yürüme mesafesinde kısalma tabloyu tamamlar. İdrar–dışkı kontrolünde yeni bozulma, hızla artan kuvvet kaybı gibi bulgular acil değerlendirme gerektirir.
Teşhis: Doğru Sıralama
Önce hikâye ve fizik muayene; topuk–parmak yürüyüşü, refleks ve duyu testleri yol gösterir. Düz röntgen omur kayması ve skolyoz gibi eşlikleri gösterir. Manyetik Rezonans (MR), yumuşak doku ve sinir sıkışmasını ortaya koymada altın standarttır; kemik ayrıntısı gerekiyorsa Bilgisayarlı Tomografi eklenir. Elektronöromiyografi (ENMG) seçilmiş olgularda ayırıcı tanıya katkı sağlar.
Cerrahi Olmayan Tedavi: İlk Basamak Disiplini
Çoğu hastada başlangıç yaklaşımı konservatiftir. Amaç ağrıyı kontrol etmek, fonksiyonu artırmak ve ameliyat gereksinimini azaltmaktır.
- Eğitim ve yaşam düzeni: Kilo kontrolü, yürüyüşü kısa–sık aralarla yapmak, uzun süre ayakta kalmaktan kaçınmak.
- İlaçlar: Kısa süreli antiinflamatuvarlar; nöropatik ağrı için uygun ajanlar.
- Fizyoterapi: Fleksiyon (öne eğilme) odaklı mobilizasyon, kalça–kor (core) güçlendirme, sinir kaydırma egzersizleri.
- Enjeksiyonlar: Epidural steroid veya kök blokları, özellikle alevlenmelerde kısa–orta vadeli rahatlama sağlayabilir.
Bu tedbirler tek başına mucize yaratmaz; düzenli uygulandığında ise çoğu hastada yürüyüş mesafesi artar, ağrı yönetilebilir hâle gelir.
Ne Zaman Cerrahi? Kime Gerekir?
Cerrahi; belirgin fonksiyon kaybı, yetersiz yürüme mesafesi, konservatif tedaviye rağmen süren şiddetli ağrı veya ilerleyen nörolojik defisit olduğunda gündeme gelir. Kural değişmedi: doğru endikasyon, doğru zamanda uygulandığında en iyi sonucu verir.
Ameliyat Seçenekleri: Dokuya Saygılı Dekompresyon
Cerrahide hedef, sinir üzerindeki baskıyı güvenle kaldırmaktır.
- Mikrodekompresyon / laminotomi: Hedefe yönelik, kemik ve bağın sınırlı çıkarılması; daha hızlı toparlanma sağlar.
- Laminektomi: Çok seviyeli veya ileri darlıkta daha geniş dekompresyon.
- Füzyon (stabilizasyon): Eşlik eden instabilite, belirgin kayma veya geniş dekompresyon sonrası gerekli olabilir.
Güncel eğilim, gereksiz füzyondan kaçınmak ve mümkün olan en küçük cerrahiyle yeterli sinir rahatlatmayı başarmaktır. Doğru vakada minimal invaziv teknikler kanama, ağrı ve yatış süresini azaltır.
Ameliyat Sonrası İyileşme: Planlı ve Ölçülü
Erken mobilizasyon hedeflenir; çoğu hasta aynı gün/ertesi gün yürütülür. İlk haftalarda yürüyüş, hafif esneme ve postür eğitimi; ilerleyen haftalarda kor güçlendirme ve kalça–hamstring dengesi odaklı egzersizler eklenir. Sigara bırakma, protein ve D vitamini yeterliliği iyileşmeyi destekler. Dural yırtık, enfeksiyon, geç instabilite gibi komplikasyonlar seyrektir; cerrahi plan ve teknik bunları belirgin azaltır.
Egzersiz ve Günlük Hayat: Basit Kurallar, Kalıcı Etki
Uzun süre ayakta sabit durmak yerine kısa molalar verin; hafif öne eğilerek dinlenmek sinir basısını azaltır. Otururken bel boşluğunu destekleyin, ekranı göz hizasına getirin. Yürüyüşü ritmik ve ağrıyı provoke etmeyecek dozda artırın; “az ama sık” prensibi, “çok ve seyrek”ten daha etkilidir. Klasik bel–kalça esnetmeleri ve gövde stabilizasyonu, omurgaya binen yükü dengeler.
Sık Karışan Durumlar
Periferik damar hastalığıyla karışabilir; onda oturunca değil, durunca da ağrı sürer. Kalça artrozu, diz sorunları yürüyüşü kısaltabilir; iyi bir değerlendirme ayırır. Doğru tanı konmadan tedavi planı başarı getirmez; burada deneyimli bir ortopedist rehberliği belirleyicidir.
Sonuç ve Yol Haritası
Lomber dar kanalda başarı, sabırlı konservatif yönetim ile doğru endikasyonla yapılan dekompresyon arasında kurulan dengedir. Hızlı çözümler cazip görünür; fakat kalıcı rahatlık, disiplinli egzersiz–kilokontrolü–postür üçlüsüyle ve gerektiğinde iyi planlanmış cerrahiyle gelir. İstanbul’un Avrupa yakasında iseniz, kapsamlı değerlendirme ve kişiye özel tedavi planı için bir gaziosmanpaşa ortopedist ile görüşmek pratik bir başlangıç olacaktır.
