Afyonkarahisar Kalesi: Gökyüzünde Bir Balkonun 3.340 Yıllık Hikayesi

Ozan Arif Nihat Asya'nın dizelerinde tarif ettiği gibi, Afyonkarahisar Kalesi, şairlerin, alimlerin ve sanatçıların ilham kaynağı, efsanelerin ve türkülerin başrol oyuncusu olan bir tarih ve kültür hazinesi olarak 3.340 yıldır gökyüzünde bir balkon gibi yükseliyor.

Afyonkarahisar, tarih kokan bir şehir. Şehrin en belirgin simgesi, adeta gökyüzünden bir balkon gibi yükselen Karahisar Kalesi, bu şehrin ruhunu ve kültürünü yansıtan önemli bir yapıdır.

AFYONKARAHİSAR KALESİ ;

"Düzlükte, gelip geçse de yol, Afyonkarahisar'dan
Ey yolcu, görünmez Afyonkarahisar, istasyondan
Şayet vaktin olursa tırman Kale'ye
Bak Afyonkarahisar'a gökyüzünde bir balkondan"

Diyor Ozan Arif Nihat Asya dizelerinde. Gerçekten de bir kentle, şairlere, alimlere, sanatçılara, mescitlere, mahallelere adını veren , destanlarda, efsanelerde, türkülerde, manilerde kuşaktan kuşağa aktarılan, yerden tam 226 metre yükseklikteki trakit bir kaya kütlesi üzerine kurulmuş bulunan Karahisar Kalesi için "Gökyüzünde bir balkon" dan başka nasıl bir nitelendirme yapılabilir ki?

Tarihi kaynaklara göre Karahisar Kalesi, İsa'dan Önce 1340'lı yıllarda Hitit Kralı II. Murşil tarafından inşa edilmiştir. O dönemdeki adı "Hapanuva" olan kale, askerlerin kışı geçirmesi için yapılmıştır. Yüksek bir tepe üzerine kurulan kale, zamanla farklı medeniyetlerin egemenliğine geçmiştir. Lidyalılar, Persler, Helenler, Romalılar ve Bizanslılar'ın ardından Selçuklular döneminde Anadolu'ya katılmıştır.

Karahisar Kalesi, tarihi boyunca pek çok efsaneye ve hikayeye ev sahipliği yapmıştır. Battal Gazi'nin şehri kuşatması, Hazreti Ali'nin atı Düldül'ün izlerinin kalede bulunması gibi hikayeler, kaleyi mistik bir atmosferle sarar.

Ayrıca, Karahisar Kalesi, dileklerin tutulduğu bir yer olarak da bilinir. Kızların kısmetlerini açmak için kaleye çıktığı ve dileklerini dile getirdiği gelenekler bu kaleden ayrılmaz. Karahisar Kalesi'nde yer alan taşlara dilekler bağlanır, kapının kemerindeki oyuğa taş atılır ve dilekler gerçekleşmesi için beklenir.

Karahisar Kalesi, türkülerin ve manilerin ilham kaynağı olmuş, şehrin coğrafyasının ve kültürünün önemli bir parçası haline gelmiştir. Halk türkülerinde, manilerinde ve hatta isimlerinde Karahisar Kalesi'nin izleri bulunur. Ünlü alimler, sanatçılar ve şairler, "Karahisari" takma adını gururla taşıyarak bu şehrin kültürel mirasına katkıda bulunmuşlardır.

Karahisar Kalesi'nin ilginç bir özelliği de, Afyonkarahisar'a yağış getirmesiyle ilgili bir inançtır. Yüzyıllar boyunca gözlemlenen bu fenomen, yağmur bulutlarının kale arkasından geldiği ve kale arkası kararınca şehre yağış yağdığı şeklinde açıklanır.

Tarihi açıdan incelendiğinde, Afyonkarahisar Kalesi'nin M.Ö. 1350 yılında Hitit İmparatoru II. Murşil zamanında inşa edildiği bilinmektedir. Bu dönemde Arzava Seferi sırasında müstahkem mevki olarak kullanılan kale, Hapanuva adını almıştır. Kale, Hititlerin ardından Bizans ve Selçuklu dönemlerinde de stratejik bir öneme sahip olmuş ve önemli çarpışmalara tanıklık etmiştir.

Kalede yapılan arkeolojik kazılarda M.Ö. 1200-700 tarihlerine ait Frigler Dönemi'ne ait kültür izlerine rastlanmıştır. Ayrıca Ana Tanrıça Kybele'ye adanmış birçok tapınma yeri ve 4 büyük sarnıç (su çukuru) da burada bulunmuştur.

Kalenin surları, Selçuklu Sultanı Alâaddin Keykubat zamanında, kale dizdarı olan Mimar Bedrettin Gevhertaş tarafından 1235 yılında onarılmıştır. Ayrıca, kaleye küçük bir mescit eklenmiş ve yanına bir saray inşa edilmiştir. 1573 yılında Osmanlı Sultanı II. Selim'in emriyle Mahmut Bey tarafından burçları, sarnıçları ve kulesi tekrar onarılmıştır.

Efsaneler, Karahisar Kalesi'nin etrafını sarmıştır. Battal Gazi'den Hazreti Ali'ye, Beyböğrek'ten Çavuşbaşı'na kadar pek çok efsane ve hikaye bu kalede geçer. Kale, zaman içinde birçok el değiştirmiştir, ancak her defasında yeni bir destanın, yeni bir efsanenin mekanı olmuştur.

Halk arasında Karahisar Kalesi'ne tırmanan bir kişinin 7 yıl boyunca Afyonkarahisar'dan ayrılmayacağına inanılır. Ayrıca, "Karahisar Kalesi'nin ardı kararınca Afyonkarahisar'a yağmur yağdığı" inancı da halk arasında yaygındır.