"BÜNÜŞ" kelimesi üzerine - Yasin Şen

Bugün Bolu ilçelerinden Dörtdivan'ın Bünüş diye bir köyü var. İşin ilginç tarafı bu adla Bolu ve Gerede'de de birer köyün olması.

Kelimenin en eski Türkçe kelimelerden biri olduğu, muhtemelen bölgeye gelen Türklerden bir kısmının bu adla anıldığı anlaşılıyor. Fakat TDK sözlüklerinde yaptığımız taramalarda kelimenin anlamına ulaşamadım. Türk tarihinin bir yönüne ışık tutabilecek bu kelimenin anlamının tespit edilmesi herhalde önemli bir hizmet olurdu. 

Eski yazıya aşina olanlar ortadaki n harfinin nazal n olduğunu derhal fark ederler. Bu n harfi, eski yazıdan yapılan aktarmalarda "ñ" şeklinde karşılanır. Bu nazal n, günümüz alfabesinde n-g arası bir sestir. Nitekim Gerede'nin Bünüş köyünün adı, internetteki kayıtlara göre 1928 yılında "Büngüş" diye kaydedilmiş. Bu adla Bolu merkezde de bir köy var. Fakat Bolu'daki bu yaygın kullanımına rağmen kelimenin anlamını şimdilik tespit edemedik. 

Anadolu'da, mahallî ağızlarda bu kelimenin bazı kullanımları olduğu anlaşılıyor. Burdur'un Çavdır ilçesinde kelime "ikiye bükülmek" anlamında ve büngüşmek şeklinde yani fiil olarak kullanılıyor (Feyza Tokat, Çavdır Ağzından Derleme Sözlüğü'ne Katkılar, TEKE Dergisi, S. 3/1 2014, s. 160). Kelimenin yine "Büngüş" şeklinde yer adı olarak kullanıldığını da görmekteyiz. Fethiye-Göcek'te bu adla bir koy bulunmaktadır. Antalya'nın Serik ilçesine bağlı Büğüş mahallesinin adının da bu bünüş kelimesinin aynısı olduğu anlaşılıyor. Çünkü ortadaki nazal n; g, ğ, n, sesleriyle karşımıza çıkabilir. 

Kısa bir araştırmayla bünüş kelimesinin anlamını verebilmek, onun tarihi bağlamını ortaya koyabilmek pek de mümkün görünmüyor. Fakat bu kelimenin Türk tarihinin herhalde onca meselesi içerisinde halledilmeyi bekleyen bir yanı olduğunu da göz ardı etmemek gerekir diye düşünüyorum.